Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), przyjęty przez Komisję Europejską 17 grudnia 2014 r., realizuje wsparcie ukierunkowane na poprawę funkcjonowania polityk sektorowych oraz interwencję w obszarach, dla których wsparcie z poziomu krajowego wykazuje większą efektywność. Na realizację programu zaplanowano 4,4 mld euro z Europejskiego Funduszu Społecznego i 252 mln euro z Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych. Łącznie przeznaczono na realizację PO WER (środki unijne i budżet krajowy) ponad 5,4 mld euro.
Do końca 2016 r. realizowano blisko 1,8 tys. projektów o wartości ponad 1,2 mld euro – najwięcej w osi I Osoby młode na rynku pracy. Rok 2016 był pierwszym rokiem certyfikacji wydatków do Komisji Europejskiej. Zatwierdzono wydatki na kwotę ponad 436,7 mld euro.
Wsparciem z PO WER objęto 244,6 tys. osób, z czego większość – 83% uczestników – to osoby bezrobotne. Ponad połowa wszystkich osób pochodziła z obszarów wiejskich. W projektach PO WER wzięło udział 7,2 tys. osób z niepełnosprawnościami. Widoczne są już też pierwsze efekty wsparcia – dzięki udziałowi w projektach PO WER 111 tys. osób znalazło pracę, 18,2 tys. uzyskało kwalifikacje, a 2,8 tys. podjęło kształcenie lub szkolenie.
Realizacja programu odbywa się w ramach 6 osi priorytetowych:
- Oś I Osoby młode na rynku pracy przeznaczona jest na działania skierowane do ludzi młodych w wieku 15-29 pozostających bez zatrudnienia, którzy nie uczestniczą w kształceniu i szkoleniu, mające na celu poprawę ich sytuacji na rynku pracy. Oś I finansowana jest ze środków Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych i EFS. Do końca 2016 r. realizowanych było 1,1 tys. projektów o wartości blisko 575,6 mln EUR (30,8% budżetu Osi I). Wzięło w nich udział 215,9 tys. osób, z czego 201,9 tys. to osoby bezrobotne, a 13,9 tys. – bierne zawodowo. Wsparcie realizowane dla osób młodych w osi I PO WER cieszy się dużym zainteresowaniem i jego wdrażanie przebiega sprawnie. Wyniki przeprowadzonych analiz wskazują na pozytywny wpływ udzielanej pomocy na sytuację zawodową młodych osób, w tym na zmianę zawodu lub miejsca pracy przez rolników.
- Oś II Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji zakłada wdrożenie reform w wybranych obszarach polityk publicznych, kluczowych z punktu widzenia strategii Europa 2020 i krajowych programów reform. Do końca 2016 r. realizowano w tej osi 187 projektów o wartości 161,6 mln EUR, co stanowi 20,5% budżetu Osi II. Najbardziej zaawansowane są działania dotyczące poprawy funkcjonowania administracji, a także w obszarze aktywnej integracji i ekonomii społecznej. Pomoc w różnej formie otrzymało ponad 2 tys. osób, z czego większość to osoby pracujące. W zakresie równości szans mężczyzn i kobiet, modernizacji niepublicznych i publicznych służb zatrudnienia oraz włączenia społecznego zidentyfikowano problem niskiego zainteresowania realizacją projektów. W związku z tym podjęto środki zaradcze, w tym pogłębione działania informacyjno-promocyjne czy zmianę kryteriów oceny projektów.
- Oś III Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju wspiera rozwój polskich uczelni i obejmuje działania mające na celu dostosowanie kształcenia do potrzeb gospodarki, rynku pracy i społeczeństwa, podniesienie jakości studiów doktoranckich, rozwój współpracy międzynarodowej, a także poprawę jakości nauczania i zarządzania na uczelniach. Do końca 2016 r. rozpoczęto realizację 230 projektów o łącznej wartości 98,3 mln EUR (34,6% budżetu osi III) - najwięcej w obszarze podnoszenia kompetencji. W tym obszarze pomoc otrzymało 2,4 tys. osób. Natomiast ze staży finansowanych z EFS skorzystało 2,1 tys. studentów. W osi III głównym problemem jest niższe od zakładanego zainteresowanie realizacją projektów spowodowane m.in. zmniejszającą się liczbę studentów. Podejmowane są środki zaradcze mające na celu zminimalizowanie pojawiających się trudności.
- Oś IV Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa nastawiona jest na realizację działań nietypowych, innowacyjnych, ponadnarodowych oraz programów mobilności ponadnarodowej. Realizowane projekty innowacyjne dotyczą m.in. poszukiwania innowatorów społecznych (osób indywidualnych, grup nieformalnych, małych organizacji), którzy mają pomysł np. na to, w jaki sposób skuteczniej rozwiązywać problemy społeczne, np. trudna sytuacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami czy niski udział osób dorosłych w szkoleniach. Oprócz tych projektów, rozpoczęto opracowywanie modeli leczenia środowiskowego zaburzeń psychicznych czy wsparcia osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną w samodzielnym życiu. Projekty mobilności ponadnarodowej wspierają natomiast zdobycie zagranicznych doświadczeń zawodowych (nauczycieli, studentów, uczniów i absolwentów szkół zawodowych, osób młodych zagrożonych wykluczeniem społecznym). W projektach mobilności ponadnarodowej wsparcie otrzymało 20,3 tys. osób, z których prawie 14 tys. podniosło kompetencje zawodowe lub kluczowe. Łącznie do końca 2016 roku w osi IV realizowano 94 projekty o wartości 209,6 mln EUR, co stanowi 29,46 % budżetu tej osi.
- Oś V Wsparcie dla obszaru zdrowia obejmuje działania służące rozwojowi programów profilaktyki zdrowotnej, ułatwianiu dostępu do niedrogich usług zdrowotnych wysokiej jakości oraz poprawie kształcenia na kierunkach medycznych. Do końca 2016 r. rozpoczęto realizację 112 projektów o wartości blisko 132 mln EUR, co stanowi 46,6% budżetu osi V. Opracowano 3 programy profilaktyczne chorób negatywnie wpływających na osoby pracujące, a także objęto kształceniem podyplomowym w obszarach związanych z potrzebami epidemiologiczno-demograficznymi 681 pielęgniarek i położnych oraz 994 lekarzy.
- Oś VI Pomoc techniczna służy wsparciu skutecznej realizacji samego Programu. Do końca 2016 r. podpisano 52 umowy o wartości 25,8 mln EUR, co stanowi 15,7% budżetu tej osi. Projekty realizowane w 2016 r. wspierały m.in. szkolenia dla instytucji realizujących PO WER, realizację działań informacyjnych i promocyjnych, badań ewaluacyjnych oraz proces kontroli projektów.
Widoczne są już długotrwałe efekty pomocy osobom młodym. Udział w projekcie miał pozytywny wpływ na sytuację zawodową zdecydowanej większości uczestników projektów z Osi I PO WER i jest to efekt bardzo trwały. Wsparcie aktywizacyjne dla ludzi młodych, zaowocowało wysokim odsetkiem osób, które pół roku po zakończeniu udziału w projekcie PO WER nadal pracowało – w projektach finansowanych z EFS 80%, a w projektach realizowanych z Inicjatywy blisko 60%. Natomiast wśród osób, które pracowały po 6 miesiącach od zakończenia udziału w projekcie, przez kolejny rok pracę utrzymało 87% osób aktywizowanych ze środków Inicjatywy i 91% wspartych z EFS.
Wysoko należy też ocenić przeżywalność firm założonych przez młodych – 82% osób, które po pół roku od zakończenia udziału w projekcie prowadziły własną firmę, w rok później kontynuowało działalność gospodarczą. Warto również zwrócić uwagę na wpływ PO WER na odpływ młodych ludzi z zatrudnienia w sektorze rolnym – spośród uczestników, którzy przed udziałem w projekcie pracowali lub pomagali w prowadzeniu gospodarstwa rolnego, po projekcie jedynie co ósma osoba nadal pracowała w rolnictwie. Uczestnicy projektów PO WER częściej niż pozostali zarejestrowani w urzędzie pracy, opuszczali rejestr bezrobocia, częściej też jako powód podając zatrudnienie.