Polityka spójności na lata 2014-2020 to nie tylko szansa na nowe, długo oczekiwane inwestycje w infrastrukturę czy innowacje, ale także zmiany społeczne i organizacyjne, które zachodzą w naszym kraju dzięki rosnącej świadomości i otwartości na potrzeby grup szczególnie narażonych na wykluczenie z życia publicznego. Dzięki rozwijającym się technologiom i zmianie stylu życia to, co do niedawna było barierą nie do pokonania dla wielu osób niepełnosprawnych, stopniowo staje się możliwe. Wystarczy tylko trochę dobrej woli, otwartości na zmiany i potrzeby innych a także odrobina… Funduszy Europejskich.
Dzięki środkom z EFSiI stopniowo robimy coraz więcej by poprawiać dostęp do informacji, edukacji, zatrudnienia, rekreacji, kultury czy mobilności osób z niepełnosprawnościami. Środki Funduszy Europejskich to nie tylko konkretne projekty, które lokalnie zmieniają rzeczywistość, ale też działania systemowe, których efekty choć nie zawsze widoczne od razu – stopniowo budują społeczeństwo otwarte, innowacyjne i dostępne dla osób z różnego typu ograniczeniami, które - niezależnie od tego czy przejściowo, czy w sposób trwały - nie powinny stanowić dla nikogo bariery w dążeniu do poprawy jakości życia i korzystania z usług publicznych. Poniżej prezentujemy działania, które prowadzone są przy aktywnym zaangażowaniu Ministerstwa Rozwoju.
Uczymy się jak lepiej odpowiadać na potrzeby osób niepełnosprawnych
Cyklicznie 2-3 razy w roku spotyka się Grupa robocza ds. równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami dla funduszy unijnych 2014-2020. Jej członkami są przedstawiciele wszystkich instytucji zarządzających programami operacyjnymi a także osoby z niepełnosprawnościami z organizacji pozarządowych. Do jej głównych zadań należy inicjowanie działań promujących dostępne projekty i ich efekty w ramach EFSiI, wskazywanie obszarów do usprawnień w ramach polityki równości szans i niedyskryminacji czy wypracowywanie spójnego podejścia i rozwiązań w zastosowaniu zasady w poszczególnych funduszach i programach. Kolejne spotkanie odbędzie się w dniach 13-14 listopada 2017 r. i będzie poświęcone m.in. praktycznemu poznawaniu rozwiązań technicznych usprawniających samodzielne funkcjonowanie osób niepełnosprawnych. Na zlecenie MR zostaną zaprezentowane takie urządzenia jak syntezatory mowy, czytniki ekranu, aplikacje do przeszukiwania treści internetowych czy pętle indukcyjne. Pracownicy IZ PO dowiedzą się nie tylko jak działają określone urządzenia, ale także gdzie można je kupić lub wynająć i jakie są tego koszty. Zdobyta wiedza będzie przekazywana dalej do beneficjentów projektów tak, aby mogli oni stosować te rozwiązania w celu ułatwienia osobom niepełnosprawnym korzystania z funduszy europejskich.
Sami też się zmieniamy…
Ministerstwo Rozwoju jako jedno z pierwszych przeprowadziło w swoich budynkach audyt architektoniczny pod kątem dostępności dla osób niepełnosprawnych. Audyt odbył się w marcu 2017 r. a jego wyniki zostały opracowane w postaci dwóch osobnych raportów dla każdego z budynków. Audytorami były osoby niepełnosprawne – z dysfunkcją wzroku, słuchu i mobilności. Dzięki wnioskom z raportu udało się rozpocząć działania poprawiające dostępność Ministerstwa Rozwoju dla wszystkich obywateli. Poprawiono oznaczenia pokoi pracowniczych, oznaczenia recepcji głównej, przeszkolono obsługę recepcji i przekazano pracownikom ochrony budynku podstawowe zasady zachowania wobec osób z określonymi typami niepełnosprawności. Zaplanowane jest przebudowanie wejścia do budynku, przesunięto utrudniający poruszanie się parkometr oraz zabudowano skrzynki naścienne, by zapewnić bezpieczeństwo poruszania się osobom niewidomym. W najbliższym czasie planowane jest zapewnienie usługi wideo-tłumacza dla osób niesłyszących a wnioski z audytu zostaną również uwzględnione przy remoncie sali konferencyjnej.
Fundusze europejskie „udostępniają” rzeczywistość
Od kilku miesięcy Ministerstwo Rozwoju intensywnie pracuje nad przygotowaniem tzw. standardów dostępności dla EFSiI. Będzie to zestaw obligatoryjnych wymagań jakie musi spełnić każdy projektodawca, realizujący projekt z EFS lub EFRR, tak by dostęp do działu w tym projekcie lub do możliwości skorzystania z jego efektów był zapewniony dla każdego, również dla osób z ograniczeniami sprawności. W ramach prowadzonych wspólnie z innymi instytucjami zarządzającymi prac powstanie kilka standardów – osobne dla różnego typu działań. Będzie m.in. standard edukacyjny - dla inwestycji i projektów wspierających szkoły i placówki edukacyjne, standard szkoleniowy – dla wszystkich projektów oferujących szkolenia, doradztwo czy warsztaty, standard informacyjno-promocyjny – do którego przestrzegania zobowiązane będą wszystkie podmioty prowadzące rekrutację czy działania promocyjne. Powstaną także standardy dla transportu, architektury i zasobów cyfrowych, które pozwolą uregulować i ujednolicić wymagania stawiane inwestycjom infrastrukturalnym pod względem ich dostępności dla osób niepełnosprawnych. Co prawda już dziś niektóre rzeczy uregulowane są przepisami prawa, ale z punktu widzenia potrzeb osób niepełnosprawnych są one niewystarczające i konieczne są dodatkowe wymagania, których można będzie oczekiwać od każdej inwestycji finansowanej ze środków EFSiI. Docelowo pozwoli to na zapewnienie dostępności dla osób niepełnosprawnych do np. środków transportu (tramwaj, pociąg, autobus), miejsc kultury i wypoczynku (parki, kościoły, muzea, baseny), stron internetowych i aplikacji multimedialnych czy usług realizowanych w ramach projektów (np. szkolenia zawodowe, miejsca opieki przedszkolnej, nowe kierunki studiów). Standardy dostępności dla EFSiI wejdą w życie w 1 kwartale 2018 r. i będą dotyczyć na pewno wszystkich projektów realizowanych od tego momentu.
A nasze innowacje służą ludziom w sytuacjach kryzysowych
Dane Światowej Organizacji Zdrowia wskazują, że liczba osób leczonych z powodu różnych zaburzeń psychicznych na świecie systematycznie wzrasta. Jest to już ponad 20% populacji. Podobnie w Polsce - w poradniach zdrowia psychicznego leczy się ponad milion osób, a według ostrożnych szacunków, w różnym stopniu natężenia oraz częstotliwości, pośrednio lub bezpośrednio problemy te dotykają nawet ok. 5-8 mln Polaków. Pojawiające się zaburzenia psychiczne nie tylko pływają na równowagę emocjonalną i psychiczną, ale zakłócają relacje z rodziną, środowiskiem i najbliższym otoczeniem. W odpowiedzi na te wyzwania już 2015 r. Ministerstwo Rozwoju ogłosiło w ramach programu PO WER nabór na różne innowacyjne modele deinstytucjonalizacji (czyli przejścia od usług świadczonych w formach instytucjonalnych do usług świadczonych na poziomie lokalnych społeczności) dla osób z zaburzeniami psychicznymi. W ramach naboru zrealizowano 15 krótkich, 4 miesięcznych projektów. Ich istotą było opracowanie kompleksowego modelu środowiskowego leczenia zaburzeń.
Wybrane projekty to pierwszy ważny krok do stworzenia w Polsce systemu pomocy, który pozwoli na wczesne wykrywanie i zapobieganie rozwojowi chorób i zaburzeń psychicznych, na wsparcie osoby w stanie lub po przebytym kryzysie psychicznym w jej środowisku lokalnym, a w konsekwencji na zmniejszenie liczby osób hospitalizowanych. Standardem tego systemu ma być również uzupełnianie usług zdrowotnych usługami społecznymi i odwrotnie, objęcie wsparciem rodziny i najbliższego otoczenia oraz stworzenie instrumentów przeciwdziałania izolacji w życiu społecznym, jak i zawodowym po odbytym leczeniu czy terapii. Większość opracowywanych modeli ma charakter uniwersalny, tj. dedykowana jest osobom z wszelkiego rodzaju zaburzeniami i chorobami psychicznymi. Kilka modeli jest bardziej ukierunkowanych, np. na osoby starsze chorujące na zespoły otępienne, osoby z tzw. podwójną diagnozą, osoby doświadczające depresji, czy dzieci i młodzież cierpiącą m.in. na uzależnienia od substancji psychoaktywnych bądź zaburzenia jedzenia.
Obecnie rozpoczyna się etap testowania wybranych modeli, z którymi można się zapoznać na stronie Deinstytucjonalizacja w psychiatrii.