Fundusze Europejskie bez barier dla wszystkich

Osoby z niepełnosprawnościami w Polsce stanowią ok. 12 proc. mieszkańców kraju. W latach 2014-2020 większy akcent będzie położony na to, by nie tylko oferować szerszy zakres sprofilowanych i zindywidualizowanych form wsparcia, ale także na to by osoby z niepełnosprawnościami miały dostęp do efektów działań realizowanych z Funduszy Europejskich. Ze wszystkimi aspektami dostępności projektów realizowanych z udziałem środków unijnych, można zapoznać się podczas forum „Fundusze Europejskie bez barier - (p)dostęp dla wszystkich”, które odbyło się 9 grudnia br. w Centrum Konferencyjnym na Stadionie Narodowym w Warszawie.

Dostępność dla osób niepełnosprawnych w projektach 2014-2020

Celem dokumentu jest zagwarantowanie, aby we wszystkich programach zaplanowane zostały mechanizmy przeciwdziałające wszelkim formom dyskryminacji, w tym ze względu na niepełnosprawność. Oznacza to, że Wytyczne obowiązują wszystkich uczestników systemu wdrażania funduszy europejskich. Instytucje Zarządzające unijnymi programami muszą uwzględniać wymogi wynikające w wytycznych w systemie realizacji programu, za który są odpowiedzialne.

Krokiem na drodze do uniwersalnej dostępności jest zestaw narzędzi opisanych w Wytycznych:

• Dostępność cyfrowa oznacza, że wszystkie zasoby cyfrowe tworzone przez instytucje oraz projektodawców w realizowanych przez nich przedsięwzięciach (w tym strony internetowe, platformy e-learningowe, e-zasoby itd.) muszą spełniać kryteria dostępności. Dostępny serwis internetowy to taki, który pozwala na wygodne, intuicyjne korzystanie z jego zasobów. Instytucje i projektodawcy muszą mieć świadomość, że dobrze zaprojektowane narzędzie komunikacji umożliwia kontakt z szerszym gronem odbiorców i buduje wizerunek podmiotu odpowiedzialnego społecznie. 
• Dostępność architektoniczna oznacza, że wszystkie organizowane przez instytucje i projektodawców spotkania otwarte, niewymagające rejestracji uczestników oraz wszystkie działania, w których na etapie rekrutacji zidentyfikowano możliwość udziału osób z niepełnosprawnościami, muszą być realizowane w budynkach dostępnych. Dzięki takim działaniom możliwa jest większa aktywność osób starszych i z niepełnosprawnościami zarówno w projektach, jak i w codziennym życiu. 
• Projektowanie uniwersalne wprowadzone do Funduszy Europejskich oznacza, że wszystkie produkty projektów realizowanych ze środków unijnych (np. usługi, infrastruktura, towary) muszą być dostępne dla wszystkich. W praktyce zobowiązuje to projektodawców do każdorazowej refleksji nad potrzebą i stopniem dostosowania stworzonego w ramach projektu produktu do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. W szczególności ważne jest, aby nowa infrastruktura powstająca w ramach projektów była zgodna z koncepcją uniwersalnego projektowania, bez możliwości odstępstw. Przykładowo w przypadku zakupu szyn kolejowych z pewnością można mówić o neutralności produktów projektu, ale odmienna sytuacja jest w przypadku zakupu i uruchamiania taboru kolejowego lub uruchamiania np. wypożyczalni rowerów. 
• Mechanizm racjonalnych usprawnień to pomoc dla projektodawców i osób z niepełnosprawnościami umożliwiająca elastyczne reagowanie na potrzeby uczestników i zapewnienie usprawnień „szytych na miarę”. W celu zapewnienia pełnego uczestnictwa osób z niepełnosprawnościami w projektach pojawia się możliwość skorzystania np. z transportu na miejsce udzielenia usługi, dostosowania architektonicznego budynków, dostosowania infrastruktury komputerowej, sfinansowania usługi asystenta osoby z trudnościami w poruszaniu się lub asystenta tłumaczącego na język łatwy czy migowy.

Zastosowanie dostępności cyfrowej, dostępności architektonicznej, uniwersalnego projektowania i racjonalnych usprawnień przez instytucje i w projektach ma zaowocować otwarciem Funduszy Europejskich na klienta z niepełnosprawnością i powstawaniem wyłącznie dostępnych inwestycji infrastrukturalnych.

Doświadczenia z lat 2007-2013

• Dotychczas w Programie Kapitał Ludzki wsparciem objęto blisko 354 tys. osób niepełnosprawnych, co stanowi 3,7% wszystkich uczestników projektów.
• Stosunkowo wysoki udział osób niepełnosprawnych występuje w obszarze zatrudnienia, w którym realizowane są projekty aktywizujące zawodowo osoby bezrobotne i nieaktywne na rynku pracy. W ramach projektów uczestnicy otrzymali m.in. wsparcie szkoleniowo-doradcze, stażowe (priorytet VI). Dotychczas udział w różnych formach aktywizacji zawodowej zakończyło blisko 65,8 tys. osób z niepełnosprawnościami.
• W ramach działań, w których można było uzyskać wsparcie ukierunkowane na podjęcie działalności gospodarczej, osobom z niepełnosprawnościami udzielono ponad 7,3 tys. dotacji.
• W 2012 r. uruchomiono instrument dedykowany wyłącznie osobom z niepełnosprawnościami, tj. działanie 7.4 Niepełnosprawni na rynku pracy, w którym uczestnicy mogą otrzymać wsparcie w zakresie aktywizacji społeczno-zawodowej i poprawy dostępu do zatrudnienia. Na koniec I półrocza 2015 r. liczba osób z niepełnosprawnościami, które zakończyły udział w projektach z tego działania wynosiła 192,7 tys.
• W komponencie centralnym Programu Kapitał Ludzki wsparcie dla osób z niepełnosprawnościami realizowane jest głównie w ramach projektów systemowych Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Projekty te mają na celu stworzenie, wdrożenie i promocję ogólnopolskich i ponadregionalnych rozwiązań dotyczących aktywizacji zawodowej oraz integracji społecznej osób z niepełnosprawnościami. Wśród typów projektów znalazły się zarówno przedsięwzięcia szkoleniowo-doradcze i stażowe, jak również badawcze, czy informacyjne. W projektach udział zakończyło do końca I półrocza 2015 r. 22,7 tys. osób z niepełnosprawnościami.
• Z pozostałych działań POKL skorzystało ok. 65 tys. osób z niepełnosprawnościami.